Wiadomo kiedy będzie otwarcie Pałacu Saskiego. Muzeum zaprasza rekonstruktorów do współpracy

Warszawa od sierpnia 2022 roku odbudowuje Pałac Saski przy placu marsz. Józefa Piłsudskiego, tymczasem w Kutnie prace rewitalizujące Pałac Saski trwające od marca 2019 r dobiegają już końca. Znana jest już data otwarcia zabytku, który razem z przyległym Muzeum Regionalnym stanowić będzie jeden kompleks.

Zniszczony przez pożar w 2003 r. kutnowski pałac Augusta III to unikatowy budynek z 1750 roku (czasów panowania dynastii Wettynów i unii polsko - saskiej), który w swoim zamierzeniu łączył dwie stolice: Warszawę i Drezno oraz miał zapewnić królowi wygodny odpoczynek podczas podróży na nowym trakcie pocztowym. Kutnowski pałac saski zwany również starą noclegownią albo pałacem królewskim a także domem napoleońskim, bo dwukrotnie przebywał tu Napoleon, był jednym z najważniejszych zabytków architektury drewnianej i drewniano-murowanej Kutna i całego regionu łódzkiego. Jak twierdzą specjaliści, to niepowtarzalny obiekt w skali europejskiej o konstrukcji szachulcowej, cenny dla szeroko pojętej kultury polskiej, jak i europejskiej. Jednak konstrukcja szkieletowa pałacu od ponad 150 lat nie była konserwowana.

Przed pożarem w styczniu 2003 r budynek, który był własnością miejscowego muzeum, był wynajmowany prywatnym przedsiębiorcom. Mieszkała tam również rodzina z dwójką dzieci, którą ewakuowano. Ogień wybuchł w nocy na parterze i szybko strawił część dachu i poddasza. Spaliła się niemal połowa budynku.

W trakcie prac przed rozpoczęciem odbudowy okazało się niezbędne powołanie specjalnej komisji konserwatorskiej z udziałem m.in. ekspertów od konserwacji cegieł oraz mykologa. Ich ocena substancji zabytkowej, po przeprowadzeniu badań, stwierdziła, że istniejące elementy drewniane, a także ceglane, są w daleko posuniętym stanie degradacji. Niemożliwa była ich konserwacja, a tym samym wykorzystanie jako elementów konstrukcyjnych budynku.

Dofinansowanie projektu opierało się na założeniu maksymalnie 30% odbudowy, co okazało się niemożliwe do zrealizowania. Nie oznacza to jednak utraty przez pałac statusu zabytku. Nadal, zgodnie z wytycznymi programu konserwatorskiego, pod nadzorem Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Łodzi, uratowane zostały elementy zabytkowe konstrukcji. W oparciu o program konserwatorski wykonywane zostały nowe elementy rekonstrukcji konserwatorskiej zgodne z tradycyjnymi technikami obróbki ciesielskiej z XVIII w. oraz zastosowany został materiał maksymalnie zbliżony do zastosowanego pierwotnie. O statusie budynku jako zabytku nie stanowi tylko procent zachowanej oryginalnej substancji. Gdyby tak było to choćby warszawskie Stare Miasto, Zamek Królewski i wiele innych podziwianych dziś w Polsce zabytków, takiej rangi by nie posiadały.

O zabytkowym charakterze danego budynku świadczą także inne czynniki, m.in. takie jak wartość historyczna obiektu, czy wartość artystyczna i architektoniczna oraz niematerialna i naukowa. Zdaniem prof. dr. hab. J. Sito, prof. dr. hab. Tadeusza Bernatowicza (eksperta do spraw wpisów zabytków na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO) oraz dr. Ulricha Schaafa (wybitnego specjalisty od konstrukcji drewnianych, zajmującego się konserwacją świątyń pokoju w Jaworze i Świdnicy), zachowane w Kutnie duże fragmenty konstrukcji szkieletowej podróżnego (pocztowego) pałacu Augusta III o cechach murowanego pałacu – rezydencji, posiadają wyjątkową wartość historyczną i zabytkową. Do czasów współczesnych nie zachował się ani jeden przykład tego typu konstrukcji w architekturze pałacowej, powstałej na królewskie zamówienie, pełniącego zarazem funkcje królewskiego „zajazdu” - pałacu podróżnego.

Początkowo zakładano, że wartość całej inwestycji zamknie się w kwocie około 17 milionów złotych, część środków miało pokryć dofinansowanie, które niestety przepadło z uwagi na zbyt małą zawartość tzw. substancji zabytkowej w rewitalizowanym obiekcie. Potem kosztorys rósł i jak mówił prezydent na dziś w budżecie tej inwestycji są 34 miliony złotych. Możliwe, że ta kwota jeszcze wzrośnie, ale jest już widoczne "światełko w tunelu".

Prace prowadzone w Pałacu Saskim obejmują remont, przebudowę, częściową odbudowę i rozbudowę, oraz budowę 2-kondygnacyjnego pawilonu ekspozycyjnego, budowę 3 łączników w tym podziemnego łączącego pawilon ekspozycyjny z budynkiem pałacu, zagospodarowanie terenu oraz wykonanie przyłączy sieciowych dla wszystkich ww. obiektów oraz remont i przebudowę budynku ratusza miejskiego. Po przeprowadzeniu prac rewaloryzacyjnych znajdą się tu miejsca przeznaczone na muzeum, organizację działań kulturalnych i edukacyjnych dla różnych grup wiekowych.

Budowany kompleks muzealny ma być jedną z wizytówek Miasta Róż. Znajdzie się w nim wiele ekspozycji multimedialnych i interaktywnych. Według założeń w nowej przestrzeni muzealnej będzie można zobaczyć wiele aspektów królewskiego życia Augusta III Sasa. Zajrzymy m.in. do królewskiej sypialni, jadalni czy kaplicy, w której władca Polski modlił się podczas pobytu w Kutnie.

- Klasa tego, co znajdzie się w Kutnie będzie nieporównywalna do tego, co było. Muzeum będzie supernowoczesne, będzie spełniało wszystkie warunki, żeby te niesamowite eksponaty i dzieła wypożyczyć i je pokazywać. Mieszkańcy Kutna, okolic i przybyli z Polski będą mogli je w naszym mieście zobaczyć – mówił Grzegorz Skrzynecki, dyrektor MRK w Kutnie. - Niebawem rozpoczną się czynności odbiorowe. Po przekazaniu kompleksu przez wykonawcę Muzeum przystąpi do przeprowadzki i następnie tworzenia ekspozycji stałych - wyjaśnia Skrzynecki.

Długo wyczekiwane i odkładane w czasie otwarcie Pałacu Saskiego zaplanowano na następny rok. W kolejne Święto Róży, czyli w drugi weekend września (8 - 10 września 2023 roku) odbędzie się impreza osadzona w realiach I połowy XVIII wieku, a w jej ramach wystawiane będą m.in.: kramy rzemieślnicze.

- Wszystkie osoby, które trudnią się odtwarzaniem dawnych rzemiosł a w szczególności: krawiec, szewc, kuśnierz, piekarz, piwowar, kowal, sukiennik, płóciennik, bednarz, rzeźnik, szklarz, mularz(murarz), cyrulik, a także garncarz, cieśla, kaletnik, zielarz, wikliniarz, bartnik, rymarz i inne…prosimy o przesłanie swojej oferty do dnia 24 listopada 2022 roku - informuje przez media społecznościowe Pałac Saski w Kutnie.

Zgłodzenia należy kierować na adres: [email protected] lub telefonicznie na nr: 510 232 176.

Choć kwota odbudowy kutnowskiego zabytku wydaje się nie mała, w porównaniu do kosztów odbudowy Pałacu Saskiego w Warszawie stanowi jedynie ich ułamek. Powstały na skutek rozbudowy XVII-wiecznego pałacu Jana Andrzeja Morsztyna warszawski pałac był wiele razy przebudowywany w kolejnych wiekach i podobnie jak setki innych warszawskich budynków, został doszczętnie zniszczony przez Niemców podczas II wojny światowej, a dokładnie w grudniu 1944 r. Jedynym, co po nim zostało jest fragment trzech środkowych arkad, stanowiący obecnie Grób Nieznanego Żołnierza.

O odbudowę historycznego gmachu różne osoby i organizacje walczą już od dawna. W 2006 r. próbę podjęły władze Warszawy, które planowały przenieść do niego stołeczny ratusz. Na odbudowę rozpisywano łącznie 6 przetargów.
W trakcie pierwszych poważnych prac archeologicznych odkryto, że pod betonowymi płytami Placu Piłsudskiego zachowały się piwnice historycznego pałacu. Zostały wpisane do rejestru zabytków i znacznie zwiększyły koszty inwestycji. Ostatecznie ówczesna prezydent Warszawy Hanna Gronkiewicz-Waltz zdecydowała, że ze względu na oszczędności, prace nie ruszą co najmniej do 2013 roku. Podjęte wtedy prace kosztowały 12 milionów złotych, z czego 4,35 miliona zł, pochłonęła wycinka drzew w Ogrodzie Saskim, która okazała się niezbędna do przeprowadzenia wykopalisk.

Projekt odbudowy Pałacu Saskiego zostanie wyłoniony w konkursie architektonicznym, który ma być ogłoszony na początku następnego roku. W sierpniu 2022 roku na placu Piłsudskiego ruszyły pierwsze prace związane z przygotowaniem terenu do odbudowy Pałacu Saskiego. Na początek zaplanowano prace ziemne związane z odkryciem piwnic zburzonych podczas II wojny światowej. Zgodnie z przyjętym harmonogramem, zakończenie odbudowy ma nastąpić w 2030 roku. Koszt tej inwestycji oszacowano na 2,5 mld zł.